DÄS PRASENS / ŞİMDİKİ ZAMAN

Almancada şimdiki zaman fiilin köküne eklenen şahıslara göre değişen takılarla meydana getirilir. Bu takılar düzenli ve düzensiz fiiller için aynıdır. Fiilin kökü, sonundaki -en takısının atılmasından sonra geriye kalan kısımdır. Şimdiki zaman takılarını şahıslara göre kısaca hatırlatalım:

 

Şahıs Takılar
ich -e
du -st
er, sie, es -t
wir -en
ihr -t
sie, Sie -en

 

Fiilin kökü t, d, m, n harflerinden biriyle bittiği takdirde yukarıdaki takılarla kök arasına ayrıca bir e harfi eklenmektedir.

Düzensiz fiiller de ise, ya fiil kökündeki sesli har ikinci ve üçüncü tekil şahıslarda üzerine nokta alarak incelmekte (fahren-fährt, stoßen-stößt) gibi veya fiilin kökündeki sesli harf olduğu gibi değişmektedir. Her durumda düzensiz fiil yine de köke yukarıdaki takılar eklenerek meydana getirilmektedir.

Düzensiz fiil kökündeki değişiklik ise verdiğimiz düzensiz fiiller listesinde görülmektedir.

Aşağıda bir düzenli, birde düzensiz fiilin çekimini örnek olarak vermekteyiz:

Cümle içinde kullanılışı:

Kökü: schick- Kökü: seh- (sieh-)
ich schicke ich sehe
du schickst du siehst
er schickt er sieht
sie schickt sie sieht
es schickt es sieht
wir schicken wir sehen
ihr schickt ihr seht
sie,Sie schicken sie,Sie sehen

Almancada tüm fiillerin cümle içinde kullanılmasında dikkat edilmesi gereken en önemli husus şudur: Türkçe’de fiil hangi zamanda bulunursa bulunsun cümlenin en sonunda yer alır. Almancada ise fiilin yeri bunun aksine cümle içinde özneden hemen sonradır. Tabii ki bu genel bir kural değildir, ayrıcalık gösteren birçok durum görülebilir. Özneden sonraki yere, Almanca dilbilgisinde “ikinci yer” de denir ve genel olarak “fiil cümlede ikinci yerde bulunur” şeklinde bir kural tekrarlanır. Ancak bu ikinci yer, hiçbir zaman fiilin cümlenin ikinci sözcüğü olacağı anlamına gelmez. Özne bir grup halinde dört, beş sözcükten de meydana gelebilir. Bu nedenle bu kural, özneden sonra gelen ikinci yer olarak anlaşılmalıdır.

Şimdiye kadar fiilin hep şahıslara göre çekimini gördük. Cümle içinde ise özne tekil veya çoğul bir isim veya birkaç isimden meydana gelebilir. Özne tekil bir isimse fiilin tekil üçüncü şahıslarla (er, sie, es) kullanılan şekli cümlede yer alır. Özme çoğul bir isimse veya birkaç isimden birden (Ali ve Ahmet, çocuk ile babası gibi) meydana geliyorsa fiilin çoğul üçüncü şahısla kullanılan şekli kullanılır.

Ich sehe dort ein kleines Haus. Orada küçük bir ev görüyorum
Walter lebt in Köln. Walter Köln’de yaşıyor
Der Lehrer gibt uns schwere Aufgaben. Öğretmen bize zor ödevler veriyor
Ahmet fährt morgen in die Stadt Ahmet yarın şehre gidiyor
Ayle schreibt ihrem Bruder einen Brief. Ayla erkek kardeşine bir mektup yazıyor
Die Gäste warten in dem Saal Misafirler salonda bekliyorlar
Der Arzt kommt heute nicht Doktor bugün gelmiyor
Deniz und Emre lernen für die Prüfungen. Deniz ve Emre sınavlar için ders çalışıyorlar
Wir kennen diesen Mann nicht Bu adamı tanımıyoruz
Der Ministerpräsident besucht viele Länder Başbakan birçok ülkeyi ziyaret ediyor
Mein Freund kauft ein neues Auto. Arkadaşım yeni bir otomobil satın alıyor.

Şimdiki zamanı cümle içindeki kullanılışını aşağıdaki kalıpla özetlemek mümkündür

Şimdiki zaman cümleleri

Özne Fiil Diğer öğeler
1. Ich gehe noch nicht in die Schule
2. Ali kommt heute Abend zu uns.
3. Lars und Jens lesen einen Roman.
4. Wir fragen den Poizisten nach dem Weg
5. Der Verkäufer zeigt den Kunden die neuen Hemden
6. Die Kinder warten auf ihre Freunde
Örnek cümlelerin Türkçeleri
1. Daha okula gitmiyorum
2. Ali bu akşam bize geliyor.
3. Lars ve Jens bir roman okuyorlar
4. Polise yolu soruyoruz
5. Satıcı, müşterilere yeni gömlekleri gösteriyor.
6. Çocuklar arkadaşlarını bekliyorlar.


Soru cümleleri

Gerek şimdiki zamandaki, gerekse diğer zamanlarda cümleler içlerindeki fiil cümlenin en başına alınarak soru haline getirilir. Cümlenin diğer öğelerinin yeri aynı kalır.

Olumlu cümle Soru cümlesi
Die Touristen steigen in die Straßenbahn Steigen die Touristen in die Staßenbahn?
Turistler tramvaya biniyor. Turistler tramvaya biniyor mu?
Lara isst einen Apfel Isst Lara einen Apfel?
Lara bir elma yiyor. Lara bir elma yiyor mu?
Die Schüler machen die Aufgaben sehr ordentlich Machen die Schüler die Aufgaben sehr ordentlich?
Öğrenciler ödevleri çok düzenli yapıyorlar Öğrenciler ödevleri çok düzenli yapıyorlar mı?

Almancada cümle bu şekilde soru haline getirildiğinde soru cümlesi Türkçesi çevrilirken “mi, mı, mu” gibi soru ekleri fiilden başka cümlenin diğer öğelerine de takılabilir. Örneğin, birinci örnek cümle “Turistler tramvaya mı biniyor?” veya “Tramvaya turistler mi biniyor?” şeklinde de Türkçeleştirilebilir. Soru ekinin hangi öğeye bağlanacağı cümle içinde sözcüklerin vurgulanmasından belli olur.

Der Dieb stiehlt die Uhr. Stiehlt der Dieb die Uhr?
Hırsız saati çalıyor Hırsız saati mi çalıyor?
Die Jungen helfen der Mutter. Helfen die Jungen der Mutter?
Erkek çocuklar anneye yardım ediyor Erkek çocuklar anneye mi yardım ediyor?
Du schreibst einen Brief Schreibst du einen Brief?
Sen bir mektup yazıyorsun Sen bir mektup mu yazıyorsun?
Die Damen sitzen auf dem Sofa. Sitzen die Damen auf dem Sofa?
Hanımlar divanda oturuyor. Hanımlar divanda mı oturuyor?
Der Mann ertrinkt beim Baden Ertrinkt der Mann beim Baden?
Adam yüzerken boğuluyor Adam yüzerken mi boğuluyor?

Şimdiki zamandaki soru cümlelerini de şöyle bir kalıpta özetleyebiliriz:

Soru cümleleri

Fiil Özne Diğer öğeler
1. Beißt der Hund den kleinen Jungen?
2. Schreibt der Dichter einen neuen Roman?
3. Schließen die Kinder die Türen und die Fenster?
4. Kennst du diesen Mann?
5. Laufen die Schüler zur Schule?
6. Bekommt Deniz viel Taschengeld von seinem Vater?
Örnek cümlelerin Türkçeleri
1. Köpek küçük çocuğu mu ısırıyor?
2. Yazar yeni bir roman mı yazıyor?
3. Çocuklar kapıları ve pencereleri mi kapatıyorlar?
4. Bu adamı tanıyor musun?
5. Çocuklar okula mı yürüyorlar?
6. Deniz babasından çok cep harclığı alıyor mu?

Präsens’in kullanıldığı yerler:
Das Präsens’i “şimdiki zaman” olarak Türkçeye çevirmemize rağmen bu zaman, cümle içindeki kullanılışına göre başka zamanları da ifade edilir. Sadece şimdiki zamanı değil, diğer tüm zamanları cümlenin genel anlamına göre değerlendirmek ve cümlenin genel anlamına göre Türkçeye çevirmek gerekir. Aşağıda şimdiki zamanın kullanıldığı çeşitli şekilleri göreceğiz.

1. Şimdiki zaman

Präsens / Şimdiki zaman, öncellikle içinde bulunulan veya konuşmanın geçtiği anda cereyan eden veya etmekte olan bir eylemi dile getirir. Yukarıda şimdiye kadar verdiğimiz örneklerin hemen hemen hepsi şimdiki zamanın bu kullanım şeklini göstermektedir.

Ich arbeite in meinem Zimmer Odamda çalışıyorum
Die Mutter kocht in der Küche Anne mutfakta yemek pişiriyor
Er liest den Brief der Großmutter O büyükannenin mektubunu okuyor.
Ali öffnet die Tür Ali kapıyı açıyor

2. Geniş zaman

Präsens, her zaman düzenli tekrarlanan eylemleri veya genel geçerli konuları ifade edebilir ve bu anlamda kullanıldığında geniş zaman olarak Türkçeleştirilir. Özellikle atasözlerindeki şimdiki zamanda bu anlam mevcuttur

Wer zulecht lacht, lacht am besten. Son gülen iyi güler.
Er bringt immer viele Briefe Her zaman birçok mektup getirir.
Mein Vater steht immer spät auf. Babam her zaman geç kalkar
Wir verbringen jedes Jahr unser Urlaub in Deutschland Her yıl tatilimizi Almanya’da geçiririz.

3. Sürekli şimdiki bitmiş zaman

Präsens, bazen de geçmişte başlayıp içinde bulunulan ana kadar devam eden veya yeni bitmiş eylemleri dile getirir. Bu durumda, bu zamanı “sürekli bitmiş zaman” olarak Türkçeleştirmek mümkündür.

Ich lese seit einer Woche den Roman eines berühmten deutschen Dichters Bir haftadan beri ünlü bir Alman yazarın romanını okumaktayım
Mein Bruder raucht seit seiner Kindheit Erkek kardeşim çocukluğundan beri sigara içmekte
Hakan und Onur lernen seit Wochen für diese Prüfung Hakan ve Onur haftalardır bu sınav için ders çalışmaktalar.

Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, Präsens’i bu anlamda kullanıldığı şimdiki zaman olarak da Türkçeleştirmek mümkündür. Uygun çeviri şeklini cümlenin genel anlamına bakarak seçmek gerekir.

Präsens bunun dışında, özellikle oyunlarda veya edebiyatta anlatımda geçmişte cereyan eden eylemlere güç ve canlılık katmak için de kullanılır. Bu anlamıyla şimdiki zaman, yazanın veya konuşanın üslubuna bir özellik ve ayrıcalık katar.

4. Gelecek zaman

Präsens, gerektiğinde henüz cerayan etmemiş, ileride meydana gelecek eylemleride anlatır.

Mein Chef fährt morgen nach Italien Şefim (patronum) yarın İtalya’ya gidecek.
Die berühmte Musikgruppe kommt nächste Woche nach Hamburg. Ünlü müzik grubu gelecek hafta Hamburg’a gelecek (geliyor)
Morgen besuchen wir einen Verwandten in Köln Yarın Köln’de bir akrabamızı ziyaret edeceğiz.
Ich kaufe nächstes Jahr ein Auto Gelecek yıl bir otomobil satın alacağım

 

Bu yazının kalıcı bağlantısı https://www.pratikalmanca.com/das-prasens-simdiki-zaman/