Almanca Präteritum

Almanca Düzensiz Fiiller / Di’li Geçmiş Zaman

Düzensiz fiilleri, düzenli fiillerden ayırt eden temel özellik öncellikle Präteritum‘da çok bariz bir şekilde ortaya çıkar. Präteritum teşkilinde düzensiz fiillerin köklerinde kökü tanınmayacak hale getiren değişiklikler olur. Ayrıca, değişen bu köke şahıslara göre eklenen takılar da düzenli fiillere kıyasla oldukça farklıdır.

Düzensiz fiillerin kökünde Präteritum’da meydana gelen değişikliği kesin tarif edecek bir kural yoktur. Değişiklikleri tiplere göre gruplara ayırarak kolay öğrenilmelerini ve hatırda tutulmalarını sağlamak mümkündür. Böyle bir gruplamayı Perfekt’i incelerken yapacağız.

Düzensiz fillerin Präteritum‘unu hatasız kullanmak için düzensiz fiiller listesinde 2. Stammform / 2. temel biçim olarak o sütunda verdiğimiz şekillerini aynen ezberlemek gerekir. Di’li geçmiş zamanın bütün şahıslara göre değişen çekimi bu 2.temel biçim esas alınarak meydana getirilir.

Düzensiz fiillerin Präteritum‘unda şahıslara göre fiil çekimlemek için köke şu takılar eklenir.

1. tekil şahıs / ich Takı yoktur / 2. Stammform kullanılır.
2. tekil şahıs / du -st veya -est
3. tekil şahıs / er Takı yoktur / 2. Stammform kullanılır.
sie Takı yoktur / 2. Stammform kullanılır.
es Takı yoktur / 2. Stammform kullanılır.
1. çoğul şahıs / wir -n veya -en
2. çoğul şahıs / ihr -t veya -et
3. çoğul şahıs / sie -en
Nazik hitap / Sie -en

Yukarıdaki şemada 1. ve 3. tekil şahıslarda fiilin 2. Stammform olarak adlandırdığımız köküne hiçbir takı eklenmediği görülmektedir. Diğer şahıslarda ise köke düzenli fiillerden de bildiğimiz takılar gelmektedir.

Bazı takıların yanında “veya” denerek önlerine e harfi eklenmiş şekilleri verilmiştir: -est, -en, -et. Bunlar fiilin 2. Stammform olarak adlandırdığımız kökünün t, n veya d harfleriyle bitmesi halinde kullanılır. Bu tür fiillere normal takıları önlerine e harfi koymadan eklediğimizde telaffuzlarındaki zorluktan da böyle bir ara ekin gerektiği farkedilir.

Düzenli fiillerde düzensiz fiillerin Präteritum‘larını karıştırmamanız için kısaca düzenli fiillerin bu zamandaki hallerini hatırlatalım. Düzenli fiiller, fiilin köküne -te takısı eklenerek di’li geçmiş zaman haline getirilmekteydiler. Köke -te eklenerek bulunan 2. Stammform‘a yine yukarıdaki takılar eklenmekte ve fiil şahıslara göre çekimlenmekteydi.

Düzenli fiillerde de 1. ve 3. tekil şahıslarda köke -te eklenerek bulunan 2. Stammform takısız olarak aynen kullanılmaktaydı:

ich fragte / er fragte
ich schickte / er schickte
ich arbeitete / er arbeitete
ich hörte / er hörte
ich zeigte / er zeigte

Aşağıda düzensiz fiillerin Präteritum’daki çekimleri için örnekler verilmektedir. Örnekleri incelerken çekimin meydana gelişini daha iyi kavraman için o fiilin düzensiz fiiller listemizdeki 2. Stammform‘unu da bularak inceleyiniz.

1. tekil şahıs / ich Takı yoktur / 2. Stammform kullanılır.
2. tekil şahıs / du st veya -est
3. tekil şahıs / er Takı yoktur / 2. Stammform kullanılır.
sie Takı yoktur / 2. Stammform kullanılır.
es Takı yoktur / 2. Stammform kullanılır.
1. çoğul şahıs / wir n veya -en
2. çoğul şahıs / ihr t veya -et
3. çoğul şahıs / sie en
Nazik hitap / Sie en
Fiil: finden / bulmak
2. Stammform fand
ich fand buldum
du fand-est buldun
er fand buldu
sie fand buldu
es fand buldu
wir fand-en bulduk
ihr fand-et buldunuz
sie fand-en buldular
Sie fand-en buldunuz

Örnek çekimde 2. Stammform / 2. temel biçimde eklenen takılar kolaylıkla göze çarpmaları için ayrı yazılmıştır. Normal olarak tabii ki bunlar köke bitişik yazılır. Fiilin 2. Stammform‘u d harfi ile bittiği için önlerinde e harfi bulunan takılar bu köke eklenmiştir. Finden‘in find- şeklindeki kökünün Präteritum‘da kökünün fand olduğunu görmekteyiz

Fiil: geben / vermek
2. Stammform gab
ich gab verdim
du gab-st verdin
er gab verdi
sie gab verdi
es gab verdi
wir gab-en verdik
ihr gab-t verdiniz
sie gab-en verdiler
Sie gab-en verdiniz

 

Fiil: essen / yemek yemek
2. Stammform
ich yemek yedim
du aßt yemek yedin
er yemek yedi
sie yemek yedi
es yemek yedi
wir aß-en yemek yedik
ihr aß-t yemek yediniz
sie aß-en yemek yediler
Sie aß-en yemek yediniz

Essen fiilinin, şeklindeki 2. Stammform’u s harfi ile bittiği için 2. tekil şahısta sonuna eklenmesi gereken -st takısının s harfi düşmektedir.

Fiil: sehen / görmek
2. Stammform sah
ich sah gördüm
du sah-st gördün
er sah gördü
sie sah gördü
es sah gördü
wir sah-en gördük
ihr sah-t gördünüz
sie sah-en gördüler
Sie sah-en gördünüz
Fiil: sitzen / oturmak
2. Stammform saß
ich saß gördüm
du saß-t gördün
er saß gördü
sie saß gördü
es saß gördü
wir saß-en gördük
ihr saß-t gördünüz
sie saß-en gördüler
Sie saß-en gördünüz

 

Aşağıda düzensiz fiillerin Präteritumlarını yakından inceleyebilmemiz için başka örnek çekimleri tekrarlamaktayız.

2. Stammform‘larını düzensiz fiiller listemizle karşılaştırınız.

bringen denken
ich brachte ich dachte
du brachtest du dachtest
er,sie,es brachte er,sie,es dachte
wir brachten wir dachten
ihr brachtet ihr dachtet
sie,Sie brachten sie,Sie dachten

 

beginnen ziehen
ich begann ich zog
du begannst du zogst
er,sie,es begann er,sie,es zog
wir begannen wir zogen
ihr begannt ihr zogt
sie,Sie begannen sie,Sie zogen

 

bleiben bitten
ich blieb ich bat
du bliebst du batst
er,sie,es blie er,sie,es bat
wir blieben wir baten
ihr bliebt ihr batet
sie,Sie blieben sie,Sie baten

 

gehen waschen
ich ging ich wusch
du gingst du wuschst
er,sie,es ging er,sie,es wusch
wir gingen wir wuschen
ihr gingt ihr wuscht
sie,Sie gingen sie,Sie wuschen

Bu yazının kalıcı bağlantısı https://www.pratikalmanca.com/almanca-prateritum/