DER SINGULAR UND DER PLURAL

İsimlerin hiçbir takı almamış, değişikliğe uğramamış ve birer adetlerini gösteren yalın şekillerine “tekil hali” der Singular denir.

das Fenster (pencere)
das Kino (sinema)
das Dieb (hırsız)
die Sonne (güneş)

Çoğul hal ise o isimden birden fazla bulunduğu zaman kullanılır. Almancada çoğul hal, der Plural olarak adlandırılır.

Türkçede, isimleri çoğul yapmak için sonlarına “-ler, -lar” takıları eklenir.

pencere pencereler
kitap kitaplar
bardak bardaklar

Almancada ise isimleri çoğul yapmak için böyle belirli bir takı, belirli bir kural yoktur.
Her sözcüğün çoğulu değişiktir. Bu bakımdan isimleri öğrenirken nasıl bunların der, die das tanımlıklarından hangisini aldıklarını ezberlemek gerekiyorsa, çoğullarını da aynı şekilde sözcüklerle birlikte öğrenmek gerekir.

TEKİL ÇOĞUL
das Fenster (pencere) die Fenster (pencereler)
der Stuhl (sandalye) die Stühle (sandalyeler)
das Buch (kitap) die Bücher (kitaplar)
die Frau (kadın) die Frauen (kadınlar)
das Kino (sinema) die Kinos (sinemalar)
das Bild (resim) die Bilder (resimler)

Görüldüğü gibi, her ismin çoğulda aldığı takı başka olmaktadır. Bu bölümde, isimleri çoğul halinde sonlarına gelen -e, -er, -en gibi takılara göre sınıflandırarak inceleyecek ve çoğul halinde isme eklenmesi mümkün olan bütün takıları tek tek inceleyeceğiz. Ama ismin tekil halindeki yapısına bakarak çoğul halini tespit edecek bir kural vermek mümkün değildir.

Çoğulda hatırdan çıkarılmaması gereken kural şudur: Tüm isimlerin der, die das şeklindeki tanımlıkları çoğulda değişerek die . Bütün çoğul isimlerle birlikte die tanımlığı kullanılır.

Ayrıca ifade ettikleri anlamlar bakımından yalnız tekil halde veya yalnız çoğul halde kullanılan isimler vardır. Bunları aşağıda inceleyeceğiz.

Almancada tüm çoğul isimlerin ortak yanı, tanımlıkları die olmasıdır. Bunun dışında her bir isim çoğulda değişik takılar alarak bir değişim gösterir. Bu çoğul takılarını veya ismin çoğulda takı alıp almadığını her bir isim için ayrı ayrı ezberlemek ve Almancayı düzgün kusursuz konuşabilmek için dikkatlice öğrenmek gerekir.

Aşağıda isimlerin çoğulda sonlarına aldıkları tüm takıları tek tek inceleyelim.

* Bazı isimler sonlarına -e harfi konarak çoğul hale getirilir.

TEKİL ÇOĞUL
der Tisch (masa) die Tische (masalar)
der Bleistift (kurşunkalem) der Bleistifte (kurşunkalem)
der Brief (mektup) die Briefe (mektuplar)
das Pferd (at) die Pfrede (atlar)
das Paket (paket) die Pakete (paketler)
der Freund (arkadaş) der Freunde (arkadaşlar)

* Bazı isimler sonlarına -e harfi konup ilk sesli harfleri üzerlerine noktalama alıp inceltilerek çoğul hale getirilir.

Almancada sesli harflerin üzerine gelen noktalamaya der Umlaut denir. Der Umlaut yani üzerlerine noktalama işareti alan harflerde şu değişiklik olur.

Sesli Harf Umlaut almış hali
a ä
o ö
u ü

Buna göre sonlarına çoğulda -e ile ilk sesli harflerine noktalama alan isimlerin çoğul halleri şöyledir:

Tekil Çoğul
der Stuhl (sandalye) der Stühle (sandalyeler)
der Sohn (erkek evlat) die Söhne (erkek evlatlar)
der Arzte (doktor) der Ärzte (doktorlar)
der Baum (ağaç) die Bäume (ağaçlar)
der Schrank (dolap) die Schränke (dolaplar)

* Bazı isimler ise sonlarına -er takısı eklenerek çoğul yapılır.

Tekil Çoğul
das Bild (resim) die Bilder (resimler)
das Kind (çocuk) die Kinder (çocuklar)
das Rind (sığır) die Rinder (sığırlar)

* Bir grup isim ise sonlarına yine -er eklenerek ilk sesli harflerine de noktalama alarak çoğul olur.

Tekil Çoğul
das Buch (kitap) die Bücher (kitaplar)
der Mann (adam) die Männer (adamlar)
das Haus (ev) die Häuser (evler)
das Glas (bardak) die Gläser (bardaklar)
das Dorf (köy) die Dörfer (köyler)

Bazı isimler çoğulda sonlarına hiçbir takı almazlar. Yani Tekil halleri aynen çoğulda da kullanılır. Bunların çoğunda sadece tanımlıkları değişerek “die” olur.

Tekil Çoğul
der Schüler (erkek öğrenci) die Schüler (erkek öğrenciler)
das Fenster (pencere) die Fenster (pencereler)
das Mädchen (kız çocuk) die Mädchen (kız çocuklar)
der Lehrer (öğretmen) die Lehrer (öğretmenler)
das Zimmer (oda) die Zimmer (odalar)
der Fehler (hata) die Fehler (hatalar)

* Bir grup isim ise çoğul halde yine hiç değişmez, aynen kalır. Ancak bunların ilk sesli harfleri değişikliğe uğrayarak üzerine “Umlaut” alır.

Tekil Çoğul
der Bruder (erkek kardeş) die Brüder (erkek kardeşler)
die Mutter (anne) die Mütter (anneler)
die Tochter (kız evlat) die Töchter (kız evlatlar)
der Vater (baba) die Väter (babalar)
der Mantel (manto) die Mäntel (mantolar)

* Bazı isimler sonlarına “-n” eklenerek çoğul hale getirilir.

Tekil Çoğul
die Lampe (lamba) die Lampen (lambalar)
die Karte (kart) die Karten (kartlar)
die Brille (gözlük) die Brillen (gözlükler)
die Schwester (kız kardeş) die Schwestern (kız kardeşler)
die Kreide (tebeşir) die Kreiden (tebeşirler)
die Blume (çiçek) die Blumen (çiçekler)

* Bazı isimler sonlarına “-en” takısı alarak çoğul yapılır.

Tekil Çoğul
das Ohr (kulak) die Ohren (kulaklar)
die Frau (kadın) die Frauen (kadınlar)
die Uhr (saat) die Uhren (saatler)
die Zeitung (gazete) die Zeitungen (gazeteler)
die Übung (alıştırma) die Übungen (alıştırmalar)

* Genellikle yabancı kökenli olan isimler ise sonlarına “-s” eklenerek çoğul yapılır.

Tekil Çoğul
das Ohr (kulak) die Ohren (kulaklar)
das Auto (otomobil) die Autos (otomobiller)
das Kino (sinema) das Kinos (sinemalar)
das Radio (radyo) das Radios (radyolar)
das Komma (virgül) das Kommas (virgüller)
das Sofa (divan) das Sofas (divanlar)

Görüldüğü gibi, bu gruba giren isimler genellikle das tanımlığına sahip olmakta ve o harfi ile bitmektedir.

Bu yazının kalıcı bağlantısı https://www.pratikalmanca.com/der-singular-und-der-plural/